Pojęcie „eklektyczny” zrobiło w ostatnim czasie niezłą karierę, ale też wprowadziło sporo zamieszania. Stosuje się je zarówno w odniesieniu do historycznego stylu w meblarstwie, jak i współczesnego trendu w urządzaniu wnętrz. Jak odróżnić te dwa znaczenia tego samego pojęcia?
Eklektyczne antyki – kredensy, szafy, krzesła i stoły – znajdują wciąż wielu nabywców. Dekoracyjne formy mebli i wysoka jakość ich wykonania sprawia, że mogą być one ozdobą zarówno wnętrz klasycznych „z epoki”, jak i stylowym dodatkiem do wnętrz urządzonych zupełnie nowocześnie. Rys dawności, jaki wprowadzają do naszych wnętrz to zarazem wyraz naszej identyfikacji z tradycją i poszanowanie przeszłości czy to rodziny, czy w ogóle naszych korzeni historycznych. Eklektyczne meble nie mają jednak nic wspólnego ze współczesnym stylem „eklektycznym”, który wyróżnia się kompilacją różnych form oraz stylów i absolutnie nie musi być tworzony z udziałem mebli eklektycznych.
Styl eklektyczny w meblarstwie europejskim
Wyróżniał się twórczym czerpaniem z dawnych form. Rozwijał się w latach 1850-1910 w Niemczech – również na ziemiach polskich zagarniętych przez Prusy wskutek rozbiorów – a także w Austro-Węgrach i Rosji. Jego odpowiednikami były styl Napoleona III we Francji i styl wiktoriański w Anglii. Styl eklektyczny wyrastał z potrzeby reprezentacyjności ówczesnego mieszczaństwa, które poszukiwało bogatej, ozdobnej formy mebli i odnajdowało ją w sprzętach projektantów, którzy pełnymi garściami czerpali z form, ornamentyki i detali historycznych. Z racji ogromnego zainteresowania i możliwości wytwórczych meble te wytwarzane były na skalę niemalże masową, dlatego nadal są w obrocie. Maszyny parowe do obróbki drewna nie tylko usprawniły produkcję i obniżyły jej koszty, ale też dały wytwórcom niemal nieograniczone możliwości stylistyczne. Był to styl bardzo zróżnicowany – na różnorodność mebli eklektycznych wpływały różne osobowości projektantów i gust klientów. Na jednym biegunie znajdują się wierne kopie mebli dawnych, na drugim sprzęty, w których swobodnie splatają się wpływy różnych estetyk, w dodatku najczęściej łączone z formami nowymi (np. z nieznanymi wcześniej typami mebli).
Co wyróżnia meble eklektyczne?
Najbardziej charakterystyczne dla mebli eklektycznych jest zestawianie form. Typowe dla tego stylu są meble z nadstawkami jak kredensy czy sekretarzyki. Drugi element to bogactwo ornamentyki przestrzennej – znajdziemy tu bardzo bogate w formie detale snycerskie – toczone nogi, kolumny i półkolumny, wazony i sterczyny w zwieńczeniach, a także najróżniejsze półplastyczne płyciny, różnego typu nakładki, listwy, rozbudowane szczyty. Do popularnych motywów dekoracyjnych należały też maski zwierząt, zwłaszcza lwów. Meble eklektyczne na ogół wykonywano z rodzimych gatunków drewna. Na ziemiach polskich był to przede wszystkim dąb, niekiedy także buk lub olcha (łatwo 
dostępne, a ponadto cenione ze względu na łatwość barwienia na dowolny kolor). Mniej kosztowne meble eklektyczne miały konstrukcję sosnową pokrywaną fornirem przeważnie dębowym, choć na niektórych z nich pod wpływem mód francuskich stosowano fornir mahoniowy w dekoracyjnych układach. Taką dekorację znajdziemy zwłaszcza na XIX-wiecznych meblach sprowadzanych z Zachodu. Meble te wyróżniają się również dbałością o detale. Okucia – przeważnie mosiężne, rzadziej wykonane z brązu miały finezyjne bogato zdobione formy często oparte na stylizowanych motywach roślinnych i zwierzęcych, jak np. kluczyny (oprawy dziurek od klucza) czy ciągadła (uchwyty).
Oryginalne eklektyczne sofy, fotele i krzesła miały też bardzo ozdobne obicia tapicerskie. Korzystano z wzorzystego aksamitu lub pluszu w mocnych kolorach (butelkowa zieleń, ciemna czerwień, granat). Krzesła przeznaczone do jadalni oraz te do zasiadania przy biurku chętnie wykańczano skórą, nieraz ozdabianą wyciskanym wzorem i złoceniem. Niezbędnym uzupełnieniem wnętrza w stylu eklektycznym były też ciężkie zasłony, portiery i kotary, mięsiste obrusy oraz wzorzyste dywany.
Eklektyczny antyk we współczesnym wnętrzu
Urządzenie mieszkania wyłącznie antykami zdarza się rzadko, wyglądałyby one zbyt ciężko i przytłaczająco. Znakomitym rozwiązaniem jest kontrastowanie jednego lub zaledwie paru mebli eklektycznych ze sprzętami nowoczesnymi. Eklektyczny stół na toczonych i rzeźbionych nogach świetnie zagra z prostymi krzesłami obitymi skórą, a nawet (o ile nie jest za ciężki) z lekkimi krzesełkami z przezroczystego tworzywa. Przy eklektycznym łóżku dobrze będzie się prezentował ultranowoczesny stolik o organicznej formie. Eklektyczny kredens albo bieliźniarka doskonale sprawdzi się w roli efektownego ośrodka kompozycji z nowoczesnych, choć niekoniecznie całkiem neutralnych mebli. Podobną rolę może grać bogato rzeźbione eklektyczne biurko z dostawionym modernistycznym krzesłem czy efektowny eklektyczny fotel służący w nowoczesnym wnętrzu za estetyczny kontrapunkt.
Nowoczesny styl eklektyczny
Nowoczesny styl eklektyczny czerpie wzorce z różnych nurtów, stylów i trendów, przez co zapewnia ogromna swobodę w projektowaniu i urządzaniu mieszkań oraz domów. Urządzając mieszkanie w tym stylu można zestawić ze sobą pozornie niepasujące elementy, jednak w doborze tym trzeba zachować dobry smak i umiar. Nie wystarczy bowiem stworzyć skład przypadkowych mebli pochodzących z różnych okresów produkcji, o dowolnej stylistyce, sposobie wykończenia i kolorach, aby powstało wartościowe wnętrze eklektyczne. Styl eklektyczny jest mocno spersonalizowany – sposób doboru sprzętów powinien wypływać z temperamentu i charakteru właściciela. Estetyka ta zachęca również do zestawiania ze sobą odmiennych materiałów wykończeniowych i konstrukcyjnych, które pozornie do siebie nie pasują. Klasyczne meble o bogato rzeźbionych formach mogą stanąć na przykład na posadzce przemysłowej. Także ścianę o kasetonowych lamperiach można od góry pokryć komiksową tapetą. Przy masywnym rustykalnym stole wykonanym z surowego drewna bez strachu ustawimy nowoczesne krzesła z przezroczystego tworzywa sztucznego. Przeciwnie, monotonię tradycyjnych materiałów doskonale przełamią nowoczesne, tak samo jak drewno czy wiklina ocieplą zimne minimalistyczne czy industrialne wnętrze emanujące chłodem betonu, szkła i metalu. Zasadą, która powinna przyświecać podczas aranżacji wnętrza jest umiar. Jeśli dodamy kontrastujące elementy we wnętrzu utrzymanym w konkretnym stylu, wówczas możemy być pewni, że stanie się on dobrym tłem dla wyjątkowych, choć pochodzących z innego nurtu sprzętów.
Hania