Każdy, nawet najlepszy nóż, po pewnym czasie wymaga naostrzenia. Oczywiście pracę tę wykonany z pomocą ostrzałki lub zestawu ostrzącego. Jednak jeśli nie mamy ich pod ręką, a nóż jest nam potrzebny, możemy naostrzyć go domowym sposobem.
Noże, niezależnie od materiału ostrzącego, ostrzymy zawsze po skosie. Starajmy utrzymywać stały kąt ostrzenia od progu po czubek głowni, najlepiej jak wynosi on 20 stopni względem powierzchni ostrzącej. Narzędzie należy lekko docisnąć do powierzchni ostrzącej i przesuwać płynnymi ruchami w obydwu kierunkach. Pamiętajmy, ostrzymy obie strony krawędzi tnącej.
Kamienie ostrzące – wybór ostrzałki
Ostrzałki to proste narzędzia ostrzące z odpowiednio ukształtowaną powierzchnią o właściwościach ściernych. Na pewno większość z nas miała z nimi do czynienia w postaci popularnej osełki czy kamienia do kosy. Kamienie ostrzące nie są jednakowe, różnią się między sobą geometrią, gradacją oraz materiałem, z którego wykonano powierzchnię ścierną. Czynniki te mają wpływ na zakres zastosowań i skuteczność osełki.
Wyróżniamy więc osełki płaskie i owalne. Osełki płaskie nadają się do naostrzenia prawie wszystkich noży. Wyjątkiem są noże, które na ostrzu mają odcinek wklęsły, tzw. profi „recurve” – po przyłożeniu wklęsłego odcinka krawędzi tnącej do płaskiej powierzchni ściernej będzie ona stykała się z nią tylko w dwóch punktach. Dlatego też do ostrzenia takich noży powinniśmy używać kamieni ostrzących o przekroju owalnym. Na kamieniu owalnym możemy naostrzyć także noże o klasycznym profilu, jednak będzie to mniej wygodne niż na płaskim.
Kupując osełkę, zwróćmy uwagę na gradację, czyli stopień szorstkości. Najczęściej wyrażona jest ona w liczbach, gdzie liczba oznacza ilość drobin ściernych na centymetr kwadratowy. Jeśli ostrzymy noże dość regularnie, w szybkim przywróceniu ich ostrości powinna nam wystarczyć osełka o gradacji 600-800. W naostrzeniu mocno stępionych noży pomocne będą szorstkie osełki o gradacji 200-400. Gradacja około 1200 (nazywana extra fine lub ultra fine) służy do ostatecznego wygładzenia.
Kamienie ostrzące różnią się także pod względem materiału, z którego zostały wykonane. Pierwszą grupę stanowią kamienie naturalne. Najbardziej popularne to Arkansas oraz tzw. kamień belgijski. Są stosunkowo drogie, gdyż ich pozyskanie i obróbka mechaniczna są pracochłonne. Druga grupa to kamienie ceramiczne (syntetyczne). Najczęściej uformowane są z tlenku aluminium. Zaletą aluminy jest mniejsza podatność na zapychanie oraz twardość zapewniająca ścieranie większości popularnych stali stosowanych do produkcji noży. Niestety osełki ceramiczne, tak samo jak naturalne, po kilku cyklach ostrzenia nierównomiernie się wycierają, aż w końcu nie nadają się do precyzyjnego ostrzenia. Ostatnią grupę stanowią osełki diamentowe. Najczęściej to metalowa płytka lub owalny pręt, na których osadzono pył z syntetycznych diamentów o określonej gradacji.
Wybierając odpowiednie narzędzie do ostrzenia noży pamiętajmy o własnej wygodzie. Na rynku dostępne są zarówno ostrzałki przeznaczone do trzymania w dłoni, jak i przytwierdzania do blatu. Dostępne są również ostrzałki umieszczone w nieruchomej obudowie, wewnątrz której znajdują się najczęściej okrągłe ostrza.
Ostry nóż bez ostrzałki
Jeśli nie mamy ostrzałki, nóż możemy naostrzyć wykorzystując:
- kamienny parapet,
- schody z kamienia lub betonu,
- kamień diamentowy lub ceramiczny,
- papier ścierny – najlepiej przykleić do np. na deskę,
- nożyczki,
- drugi nóż,
- porcelanowy kubek lub talerz – ostrzymy o spód naczynia, w miejscu gdzie porcelana nie jest pokryta lakierem.
Pamiętajmy, że ceramiczne można ostrzyc wyłącznie na kamieniach diamentowych.
Asia